استان کردستان را با نگاهی نو بشناسیم

کردستان به مرکزیت شهر سنندج ،استانی سرسبز و خرم با وسعتی معادل ‪۲۸ هزار و ‪ ۲۰۳کیلومتر مربع در غرب ایران و در مجاورت بخش شرقی کشور عراق ( مناطق کردنشین ) قرار دارد 
این استان که در دامنه‌ها و دشتهای پراکنده سلسله جبال زاگرس میانی قرار گرفته است، از شمال به استانهای آذربایجان غربی و زنجان، از شرق به همدان و زنجان، از جنوب به استان کرمانشاه و از غرب به کشور عراق محدود است.

شهرستانهای این استان شامل بانه، بیجار، دیواندره، سقز، سنندج ، قروه، کامیاران، مریوان و سروآباد است.
استان کردستان اکنون با مجموعه شهرها و روستاهایی که در اقصی نقاط آن پراکنده شده و استقرار یافته‌اند به یکی از نواحی در حال توسعه غرب کشور تبدیل شده و از پتانسیلهای توریستی و تفرجگاهی بسیاری برخوردار می‌باشد.
این استان منطقه‌ای کاملا کوهستانی است که از مریوان تا دره قزل‌اوزن و کوه‌های زنجان جنوبی گسترده شده است.

ناهمواریهای این استان مشتمل بر دو بخش غربی و شرقی است، این دو قسمت از نظر شکل پستی و بلندی

 و جنس زمین متفاوتند، قسمت وسیعی از سنندج، مریوان و سرزمینهای اطراف آنها تا جنوب کردستان بخش کوهستانی غربی را تشکیل می‌دهد.
در این ناحیه، یکنواختی و سستی جنس زمین ، اشکال مشابهی را به وجود آورده که‌از ویژگیهای آن کوههای گنبدی شکل با شیب یکنواخت و ملایم همراه با دره‌های باز است.
این یکنواختی را طبقات آهکی سخت و سنگهای درونی که بین لایه‌های سست ظاهر می‌شوند، در هم ریخته و آن را به صورت صخره‌های عریان در آورده است.
نوع مشخص این ناهمواریها، ناحیه کوهستانی چهل چشمه در بین مریوان و سقز است که دنباله پستی بلندیهای این ناحیه را در جنوب و مشرق، تشکیل داده‌اند و دامنه غربی آن تا داخل کشور عراق کشیده شده است.
در این ناحیه شعبه‌های رود قزل اوزن در شرق و شمال شرقی و رود سیروان در حنوب چهره زمین را بطور کامل تغییر داده‌اند، بخش کوهستانی شرقی، قسمتهای شرقی سنندج را در بر می‌گیرد و در حد فاصل ناحیه غربی و شرقی، یک رشته از ارتفاعات آتشفشانی شمالی جنوبی را بوجود می‌آورد.

در شرق این رشته کوه، شهرستانهای قروه و بیجار قرار گرفته‌اند که شکل زمین در آنها با پستی و بلندیهای ناحیه غربی به کلی متفاوت است.
از ویژگیهای این ناحیه، وجود یک حصار کوهستانی متشکل از سنگهای دگرگونی و رسوبی است که دشتهای مرتفع هموار و تپه ماهوری را احاطه کرده است.
در این ناحیه به استثنای کوه‌های بیجار، دشتهای نسبتا وسیعی نیز وجود دارد، این دشتها به وسیله شعبه‌های رود قزل‌اوزن قطع شده و به صورت تپه ماهور در آمده‌اند.
مرتفع‌ترین دشت این ناحیه "اوباتو" خوانده می‌شود که با دو هزار و ‪۲۰۰ متر ارتفاع در شمال سنندج واقع شده است، بلندترین کوه‌های این ناحیه، "شاهنشین" در شمال بیجار،" شیدا" در مرکز و "پنجه علی" بین قروه و سقز است.
استان کردستان بطور کلی تحت تاثیر دو جریان عمده هوای گرم و سرد قرار دارد که اقلیمهای گوناگونی را بوجود می‌آورد، بیشترین میزان بارش جوی در ناحیه غربی استان (شهرهای بانه و مریوان) حدود ‪ ۸۰۰میلیمتر در سال و کمترین میزان بارندگی آن در ناحیه شرقی حدود چهارصد میلیمتر در سال در سنندج است.
نفوذ توده‌های مرطوب زمستانی و بهاری در مریوان و دریاچه زریوار تاثیر فراوانی در مرطوب و معتدل شدن هوای این ناحیه دارد.

میزان رطوبت و بارش مناسب باعث ایجاد جنگلهای انبوه بلوط و گونه‌های مختلف درختان جنگلی شده است و پوشش گیاهی این ناحیه مناظری شگفت‌انگیز و باشکوه دارند.
جاذبه‌ها و چشم‌اندازهای طبیعی عبارت است از مجموعه وضعیتهایی که‌انسان با چشم غیر مسلح مشاهده می‌کند، مهمترین عوامل طبیعی که در شکل بخشیدن به چشم‌اندازهای طبیعی شرکت دارند ساخت اقلیمی، چگونگی منابع آب و رطوبتی ساخت توپوگرافیک، پوشش گیاهی و حیات وحش در هر منطقه است.
استان کردستان از این حیث دارای غنای چشم‌اندازها و منابع طبیعی است که هر یک به عنوان یک جاذبه مهم توریستی قلمداد می‌شوند.

* حیات وحش و شکارگاه‌ها

تنوع اقلیمی و آب و هوایی، شرایط خاص توپوگرافی، وجود منابع آب متعدد و پوشش گیاهی مناسب بویژه پوشش جنگلی در قلمرو استان کردستان زمینه مساعدی را برای زیست انواع پستانداران پرندگان بومی و مهاجر و همچنین انواع آبزیان فراهم کرده است و از این لحاظ، منطقه به عنوان یکی از مستعدترین نقاط شکارگاهی کشور به شمار می‌رود.
براساس آمار موجود ‪ ۳۴شکارگاه در منطقه وجود دارد که گونه‌های متنوعی از انواع پستانداران و پرندگان در آنها یافت می‌شود.
کردستان دارای پنج شکارگاه درجه یک ، ‪ ۱۰شکارگاه درجه دو ، ‪ ۱۶شکارگاه درجه سه و سه شکارگاه درجه چهار و شکارگاه منطقه حفاظت شده بیجار است.
منطقه حفاظت شده بیجار، تنها ذخیره گاه طبیعی استان کردستان است، این منطقه در شمال شرقی استان قرار گرفته و در حدود ‪ ۲۳هزار هکتار وسعت دارد و از شمال به روستای حسن چاروق و حسن‌آباد یاسوگند و رودخانه قم چقا و از غرب به جاده آسفالته در دامنه‌های غربی کوه سلیم و از طرف جنوب به جاده کمر زرد و امتداد رودخانه قزل‌اوزن و از طرف مشرق به جاده قدیمی زنجان محدود می‌شود.
منطقه حفاظت شده بیجار به دلیل قرار گرفتن در میان سلسله ارتفاعات و تحت تاثیر جریانهای رطوبتی ،از ریزشهای جوی نسبتا کافی برخوردار بوده و به همین دلیل تعداد زیادی چشمه دایمی و فصلی در این منطقه دیده می‌شود و از لحاظ حیات وحش غنی و گونه‌های مختلفی از پستانداران پرندگان و خزندگان در آن وجود دارد.

گونه‌های اصلی پستانداران بزرگ در این منطقه قوچ و میش ارمنی است که زیستگاه آن تپه ماهورها و نقاط کم ارتفاع است، تعداد کمی آهو نیز در این منطقه زندگی می‌کند، علاوه بر این جانورانی مانند خرس قهوه‌ای، گراز، گرگ، گربه پالاس، خرگوش در این منطقه وجود دارد.
در اطراف و داخل منطقه گونه‌های بسیاری از پرندگان بومی و مهاجر مشاهده می‌شود که از جمله این پرندگاه می‌توان از دلیجه ، کبک ، انواع چکاوک و حواصیل خاکستری نام برد.
رودخانه‌های قمچقا و قزل‌اوزن که در این منطقه قرار دارند زیستگاه برخی از ماهیان نظیر سس ماهی،سیاه ماهی ، عروس ماهی و هم چنین محل زندگی سمور آبی یا شنگ است.
شکار پرندگان بیشتر در شهرهای سنندج ،بیجار و مریوان و صید انواع ماهی ها در شهرهای مریوان و قروه حایز اهمیت است، در شهرستان مریوان ، دریاچه زریوار به عنوان یک اکوسیستم ، زیستگاه مناسبی را برای انواع پرندگان مانند کشیم کوچک ، کاکایی ، سرسیاه ، حواصل خاکستری ، اگرت و آنقوت و بویژه مرگوس پدید آورده است.
دریاچه مریوان به عنوان یکی از اصلی‌ترین زیستگاه شنگ ( سمور آبی ) در ایران است، سمور آبی دارای بدنی دراز و نسبتا باریک و دم بلندی است.
طول بدن این حیوان به ‪ ۷۵سانتی متر می‌رسد، بدن شنگ از موهای خیلی ظریف و نرم پوشیده شده است، رنگ کلی بدن این حیوان قهوه‌ای دراچینی ، تیره و براق است.

* میراث تاریخی و فرهنگی

امروزه از دیدگاه‌های توسعه، میراث فرهنگی و تاریخی فقط به عنوان میراث ملی قلمداد نمی‌شوند، بلکه دارای ارزشهای اقتصادی قابل توجهی بوده که موجب افزایش درآمد ملی و منطقه‌ای می‌شوند.

بر اساس مطالعات تطبیقی توریسم ،  ۱۷/۴از مجموع توریستهای در جهان به منظور آشنایی و دیدار از قابلیتهای تاریخی ، آداب و رسوم و شیوه‌های زندگی مردم دیگر سفر می‌کنند.
استان کردستان از حیث برخورداری از قابلیتهای تاریخی ، فرهنگی جایگاه ممتازی دارد، غار کرفتو ، قلعه زیویه، محوطه‌های باستانی تاریخی جنوب استان ، موسیقی و رقص و آداب و رسوم رایج در استان و آثار تاریخی و مذهبی و آیینهای دراویش قادریه و نقشبندیه در پهنه استان از جمله قابلیتهای با ارزش تاریخی و فرهنگی منطقه محسوب می‌شوند