در مورد اقلیم کردستان

تاریخچه

نام کردستان از ترکیب دو واژه کرد و پسوند ـستان گرفته شده‌است که به معنی سرزمین کرد‌ها است. بنابر قانون اساسی عراق نام این منطقه (به زبان عربی: اقلیم کردستان) است.

با ورود آریاییان به فلات ایران مناطق کردنشین امروزی ایران نیز از همان دوره‌های آغازین سکنه‌ای آریایی‌تبار داشت و در حوزه فرهنگ ایرانی قرار گرفت. در آن دوره، اما بخشی از منطقه امروزی کردستان عراق آشوری‌نشین بود و بخشی از امپراتوری آشور را تشکیل می‌داد.

آشور بانیپال در سال ۶۳۳ پ. م. درگذشت. شاه ایرانی ماد در حمایت از بابل به آشور اعلان جنگ داد.  هووخشتره در سال ۶۱۴ پ. م. از کوه‌های زاگرس گذشت و ضمن تسخیر آبادی‌های آشوری سر راه، شهر آشور پایتخت دولت آشور را در محاصره گرفت. پس از سقوط شهر آشور،  نبوپلسر پادشاه بابل به دیدار هووخشتره آمد و در آنجا پیمان دوستی ماد‌ها و بابل تجدید شد. در سال ۶۱۳ پ. م. شاه آشور در نینوا بود و این شهر نیز در سال ۶۱۲ پ. م. تسخیر شد.  نبوپلسر رهبر بابلی‌ها به همکاری با ماد روی آورد. در دوره‌های بعدی این منطقه بخشی از شاهنشاهی‌های هخامنشی، سلوکی،  اشکانی و ساسانی گشت.

در زمان ساسانیان منطقه امروزی عراق را ناحیه سورستان یا دل ایرانشهر‌ می‌نامیدند و طبق تقسیمات کشوری ایران آن زمان، سورستان به دوازده استان و شصت تسو (شهرستان) بخش شده بود. بیشتر بخش خاوری منطقه امروزی کردستان عراق در استان شادپیروز قرار داشت. شمال غربی کردستان عراق استان بالا نام داشت. شهر‌های بزرگ آن دوره در این منطقه، اربیل،  گرمیان (کرکوکامروزی) و آشب (عمادیه امروزی) بودند.

همه منطقه امروزی کردنشین تا سال ۱۵۱۴ میلادی یکی از ایالات ایران بود. در جنگ چالدران که بین نیرو‌های شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در سال ۱۵۱۴ میلادی انجام گرفت بر اثر شکست ایران، بخشی از این مناطق از ایران جدا شد و نصیب عثمانی شد.

امپراتوری عثمانی سال‌ها، چون ابرنیرویی بر گوشه‌ای از جهان دربرگیرنده سرزمین‌های عربی، آسیای صغیر و بالکان، فرمان راندند تا اینکه با پایان جنگ جهانی اول و نابودی امپراتوری عثمانی متصرفات آن: (کردستان عثمانی)، سرزمین‌های عربی،  آسیای صغیر و بالکان کم‌کم مستقل گردیدند. قرن‌ها حکومت سلسله اردلان براین مناطق حکومت می‌کردند. کردستان عثمانی، در نقشه جغرافیای امروزی در سه کشور ترکیه،  عراق، و سوریه قرار می‌گیرد. سه کشور ترکیه،  عراق، و سوریه پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی با توافق انگلستان، در سال ۱۹۲۳ تأسیس شدند.

تشکیل اقلیم کردستان

اقلیم کردستان در سال ۱۹۷۰ و در پی پیمانی میان حکومت وقت عراق و رهبران کرد عراق تشکیل شد.
مبارزه برای تشکیل یک دولت مستقل کردی در شمال عراق از دوران حکومت بریتانیا در عراق آغاز شد و در سال ۱۹۶۱ توسط حزب دموکرات کردستان مصطفی بارزانی از سر گرفته شد. این روند به جنگ کرد‌ها با دولت انجامید که در سال ۱۹۷۰ با یک توافقنامه صلح که به کرد‌ها خودمختاری اعطا کرد، به پایان رسید.

اما این توافق ناکام ماند و یک درگیری جدید در سال ۱۹۷۴ آغاز شد که به شکست سریع کرد‌ها انجامید. سال بعد، با ایجاد اتحادیه میهنی کردستان، در صفوف حزب دموکراتیک کردستان شکاف پدید آمد. در سال‌های ۱۹۸۷–۱۹۸۸، زمانی که جنگ ایران و عراق به پایان خود نزدیک می‌شد، رژیم صدام عملیات خشونت‌باری علیه کرد‌ها آغاز کرد. طی عملیات انفال نزدیک به ۱۸۲ هزار نفر کشته و بیش از ۴۰۰۰ روستا ویران شد

سیاست «عرب‌سازی» صدام حسین هزاران نفر را در کردستان عراق مجبور به ترک خانه‌های خود و جایگزینی آن‌ها با اعراب کرد. بغداد علیه شهر حلبچه از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرد و ۵۰۰۰ تن را کشت.

کردستان عراق بعد از جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ عملاً خودگردان شد و قدرت‌های غربی به منظور حفاظت از کرد‌ها در برابر حملات نیرو‌های صدام که باعث آواره شدن صد‌ها هزار نفر به کشور‌های همسایه، ازجمله ایران، شد، مداخله کردند. کرد‌ها در سال ۱۹۹۲ اولین پارلمان خود را انتخاب و یک دولت محلی تأسیس کردند.