کردستان

مراسم پیر شالیار در کردستان که با عنوان عروسی پیر شالیار نیز شناخته می شود، یکی از آیین های دیرینه مردم هورامان است. مردم کردستان از دیرباز تا کنون به برگزاری جشن و مراسمات مختلف شهرت دارند.

جشن و سرور یکی از ویژگی های جدانشدنی از مردم کردستان و بخصوص بخش های مریوان و هورامان است. شهرها و روستاهای کوهستانی این استان حتی در دل زمستان های سرد و یخبندان های شدید نیز دست از جشن و پایکوبی برنمی دارند؛ این امر باعث شده است از استان کردستان به عنوان یکی از شادترین استان های ایران یاد شود.

کردستان و جشن های تاریخی

کرستان با مردمی خونگرم و مهربان و به دور از تعصبات مذهبی، همه ساله پذیرای هزاران نفر از توریست های خارجی و گردشگران داخلی در زمان برپایی جشن ها و آداب و رسوم دیرینه است. جشن پیر شالیار نیز یکی از جشن هایی است که در سال ۱۳۹۵ بیش از هشت هزار گردشگر خارجی را به سمت کوه های هورامان کشاند.

هرچند میزان گردشگران داخلی در این منطقه از غرب کشور بسیار زیاد است، اما اغلب آن ها صرفا در فصل بهار و تابستان با هدف بهره مندی از یک آب و هوای مطلوب و دل چسب راهی کردستان می شوند.

اگر شما نیز در زمره آن گردشگرانی قرار دارید که تا کنون در مراسم پیر شالیار شرکت نکرده اید پیشنهاد می کنیم برنامه زمستان امسال را با شرکت در این جشن تکمیل کنید.

منظور از مراسم پیر شالیار چیست؟

سوالی که مطرح می شود این است که پیر شالیار چیست و چرا مراسم موجود را به این اسم می خوانند؟ بسیاری از مردم هورامان داستان پیر شالیار را با افسانه هایی که در طول تاریخ به آن اضافه شده است نقل می کنند.

در زمان های بسیار دور فردی در منطقه هورامان و در روستای هورامان تخت زندگی می کرد که پیر شالیار نام داشت. پیر شالیار به انجام کارهای خارق العاده و بخصوص شفای بیماران مشهور بوده است.

پادشاه بخارا نیز دختری داشت که کر و لال بود و تمامی طبیبان دور و نزدیک از شفای او عاجز شده بودند. آوازه پیر شالیار به پادشاه بخارا می رسد. او نیز به همراه دختر و همراهان خود به سمت هورامان حرکت می کند. دختر او در بدو ورود به روستای هورامان تخت، شنوایی خود را به دست می آورد و در مقابل خانه پیر شالیار نیز می تواند سخن بگوید.

پادشاه بخارا که این همه شگفتی را دیده بود، از پیر شالیار تقاضای ازدواج با دختر خود را می کند. مراسم بزرگی در روستا برگزار می شود و گوسفندهای بسیار زیادی توسط پادشاه قربانی شده و در میان مردم روستا تقسیم می کنند.

مراسم جشن و سرور به مدت سه روز طول می کشد و در این سه روز با یک آش مخصوص هورامانی که گونه ای آش جو است از مردم پذیرایی می شود.

تولد فرزند در میان مردم كرد رویدادی شیرین و مبارك است و به شیوه های مختلف این رویداد را جشن می گیرند.

نخستین آیین شادی مربوط به میلاد فرزند ، " گویزه وانه " نام دارد. در روزگار كنونی ما به یمن پیشرفت چشمگیر فن آوری طب پزشكی از مدتها قبل از به دنیا آمدن فرزند جنسیت جنین كشف شده و پدر و مادر روند بارداری و تولد را به دقت پیگیری می كنند اما طبیعتا در گذشته چنین نبوده و در جامعه روستایی و شهری دورانهای پیشین مرد خانه معمولا از روز و ساعت به دنیا آمدن فرزند اطلاع چندانی نداشت و كودكان و یا زنان، شاد و خندان خبر میلاد فرزند و به دنیا آمدنش را به اطلاع او می رساندند و پدر نیز شاد و شاكر به رسم تشكر و مشتلق چند گردو و یا نقل و شیرینی و یا بعدا هدیه ای نفیس به آن پیك می داد .

البته بعد ها این رسم متحول شده و حتی پس از تولد كودك نورسیده مردان و جوانان طلب گویزه وانه می كردند و می كنند. طبیعی است كه در جوامع روستایی تبعیض جنسیتی رواج داشته و به همین خاطر در صورتی كه نوزاد به دنیا آمده پسر بود ، پدر مشتلق و گویزه وانه ی بیشتری به كودكان می داد و گاه در همان روز نخست پدر ولیمه ای به همه ی مردان روستا می داد و میلاد پسر نوقدم خود را جشن می گرفت و البته موسیقی در این جشنها جای ویژه ی خود را داشت و در جای خود در این تحقیق به آن اشاره شده است .

وقتی كه نخستین فرزند خانواده به دنیا میآید خانواده ی مادر نقش ویژه ای دارند . معمولا خانواده زوجه چند ماه پیش از میلاد نوزاد، گهواره، لباس و هدایایی برای نوزاد تهیه می كنند و در ماه هفتم و قبل از به دنیا آمدن فرزند به خانه ی دختر خود می برند.

در كنار هدایایی كه برای نوزاد تهیه می كنند به شكلهای مختلف جعبه یا كیسه هایی تزیینی درست كرده و در آن قاووت می ریزند. این بسته های تزیینی را در هنگام آمدن میهمانانی كه به قصد عیادت و یا دیدن از زن زائو می آیند ، هدیه می دهند. این سنت زیبا هنوز هم در شهر ها و روستاهای كردستان به قوت خود باقی است و كیسه های كوچك قاووت به شكل هنرمندانه و زیبا و گاه به شكل عروسكهای كوچك توسط كدبانوهای خوش سلیقه تولید شده و در بازار به فروش می رسد.

لازم به یاد آوری است كه رسم است بانوان و یا افراد نزدیك فامیل به مدت یك هفته خود را ملزم می دانند تا به دیدن زن زائو و نوزاد تازه متولد شده بروند. این میهمانی و دیدن را در اصطلاح محلی " كورانه" می گویند. كور به معنی پسر است . متاسفانه این جشن و میهمانی به نوعی حامل اندیشه ی تبعیض جنسی بین دختر و پسر بوده و در گذشته بسیار به ندرت پیش می آمده است كه برای تولد نوزاد دختر جشنی برگزار شود. این لفظ كورانه را برای تولد نوزاد دختر نیز به كار می برند .

شهر زیرزمینی کرد علیا در سال 1395 کشف شد

 

شهر زیرزمینی کرد علیا

« شهر زیرزمینی کرد علیا» از توابع بخش کرون شهرستان تیران در استان اصفهان با بیش از ۲۰ هزار متر مربع وسعت، یکی از منحصربه فردترین شهرهای زیرزمینی دنیاست. قدمت این شهر به دوره اشکانیان برمیگردد و کاربری آن نظامی- امنیتی بوده است.

تصاویر شهر زیرزمینی کرد علیا

تاریخچه شهر زیرزمینی کرد علیا
از زمان شاه عباس اول صفوی که ارامنه را به سمت اصفهان کوچ داد، بخشی از ارامنه در روستای" کرد علیای" تیران وکرون ساکن و به کشاورزی و دامپروری سرگرم شدند. از همان زمان به علت زمستانهای سرد و طاقت فرسا و ناامنی های موقتی که در منطقه وجود داشت مردم روستای کرد علیا را به این فکر واداشت که در زیر خانه های خود یک سری دست کندهای زیر زمینی ایجاد کنند تا خود و احشامشان در زمانهای نا امنی و زمان سرماهای طاقت فرسا در دل این دست کندها بتوانند به زندگی ادامه دهند.

تمامی این دست کند ها که دارای راهروهای عریض و اتاقک های تو در تو می باشند به یکدیگر راه داشته و در مجموع یک شهر زیر زمینی بزرگ را تشکیل می دهند. در طول گذر زمان و با مهاجرت ارامنه از این منطقه به صورت تدریجی این دست کند ها هم تدریجاً جایگاه خویش را از دست داد و در بعضی از آنها مسدود شده بود

عکس های شهر زیرزمینی کرد علیا

کشف شهر زیرزمینی کرد علیا
بعد از کشف این شهر زیرزمینی در سال ۱۳۹۵ تا به حال تنها ۱۶۰۰ مترمربع از آن قابل بازديد و بهره برداری است که با توجه به کمبود بودجه و کمک های دولتی، بهره برداری کامل آن بهآهستگی و دشواری همراه است. هم اکنون این شهر زیرزمینی برای بازديد عمومی بازگشایی شده که به گفته رییس شورای اسلامی روستا، محل اصلی درآمدها از بازدید عمومی و هزینه شخصی مردم روستا تأمین می شود.

مسیر دسترسی به شهر زیرزمینی: استان اصفهان - شهرستان تیران و کرون - روستای کرد علیا

چشمه شاهی
یکی دیگر از مکانهای دیدنی این منطقه که دیدن آن خالی از لطف نیست چشمه شاهی و سد سنگی خاکی چشمه شاهی می باشد که در نزدیکی روستای تقی آباد قرار دارد و مسیر دسترسی به آنها این روستای زیبا می باشد.

جشن نوروز از دیرباز درمیان کردها با شکوه خاصی همراه با آداب و سنن تاریخی و فرهنگی برگزار می‌شود. مردم کرد در نوروز به خانه‌تکانی، دید و بازدید، آتش‌افروزی، میرنوروزی، بازی‌های سنتی و بومی می‌پردازند. ایوب گبانچی در کتاب «جشن‌ها و آیین‌های ایرانی» به این نکته اشاره کرده است.

قوم کرد به‌عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی،‌ جشن نوروز را با شکوه خاصی برگزار می‌کند و در بزرگداشت این جشن باستانی آیین‌ها و آداب و رسوم ویژه‌ای را برپا می‌دارند که نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است. میرنوروزی، آتش‌افروزی، دید و بازدید و بازی‌های سنتی و بومی برخی از آیین‌های ویژه‌ نوروز در کردستان است که در منابع به آن‌ها اشاره شده است.

تفاوت مراسم نوروزی در کردستان ایران با دیگر نقاط ایران در این است که کردها در شب چهارشنبه آخر سال آتش روشن نمی‌کنند، به‌جای آن شب نوروز برفراز بام‌ها وکوه‌های گرداگرد شهر و آبادی آتش‌بازی می‌کنند. 

ایوب گبانچی در کتاب «جشن‌ها و آیین‌های ایرانی» درباره نوروز در کردستان می‌نویسد: «هنگام فرارسیدن نوروز در کردستان،‌ پس از برپایی سفره هفت‌سین با توجه به توانایی افراد هرخانوار به محض رسیدن سال، صدای هلهله و شادی از هر خانه‌ای بلند می‌شود. نخست افراد کوچک خانواده دست بزرگان را می‌بوسند و سپس بزرگان خانواده روی بچه‌ها و جوانان را می‌بوسد و به هر کدام عیدی می‌دهد.

پس از آن بر سر سفره می‌نشینند و به خوردن مشغول می‌شوند. بچه‌ها و جوانان مقداری سیر و پیاز را خورده و نیز به پای خود می‌مالند. این کار را به این سبب می‌کنند که از گزند جانورانی مانند مار و کژدم درامان باشند. همچنین براین باورند که سمنو باعث افزایش بینایی و هوش، سرکه و سماق باعث از بین رفتن صفرا و سرگیجه و خوردن سیر، باعث دفع سموم بدن می‌شود و از مرگ ناگهانی جلوگیری می‌کند.» 

سنت‌های ویژه نوروزی در کردستان

مراسم نوروز در کردستان تا حد زیادی رنگ و بوی سنتی خود را حفظ کرده است. مراسم میرنوروزی یا امیر بهاری یکی از آیین‌های نمایشی پس از تحویل سال نو است که در گذشته با تشریفات زیادی برگزار می‌شد و امروزه تنها در چند روستای منطقه منگور از توابع مهاباد هرساله در نخستین چهارشنبه سال برگزار می‌شود. در این روز مردم از میان خود فردی عامی را به امارت و حکومت موقت انتخاب می‌کنند به او عنوان میرنوروزی می‌دهند. 

در کتاب «آثار فرهنگی، باستانی و تاریخی استان کردستان درباره این مراسم آمده است: «در نخستین چهارشنبه سال،‌ میر با همراهانش در جمع مردم حاضر می‌شد و با حضور در کوی و برزن مردم کوچه و بازرا را به علت گرانی، ‌بداخلاقی و غیره محکوم می‌کرد و جلاد نیز حکم صوری وی را اجرا می‌نمود. این مراسم از دیرباز درمیان کردها رواج داشت و هرساله با تشریفات خاصی برگزار می‌شد و در گذشته از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. اگرچه، امروزه این مراسم به دست فراموشی سپرده شده است هنوز هم جایگاه خاصی در ذهن و خاطرات مردم منطقه کردستان دارد.» 

از جمله با شکوه ترین و زیباترین مساجد در بناب می توان مسجد کبود را نام برد که در ساخت آن معماری بسیار خاصی به کار رفته است. معمولا اغلب مساجدی که کبود نام دارند، دارای پوششی از کاشی‌ های آبی، مینایی و یا فیروزه ‌ای هستند اما در این مسجد، هیچ گونه اثری از چنین کاشی ‌کاری ‌هایی دیده نمی شود. برخی از افراد احتمال می دهند که کاشی کاری ها و رنگ آمیزی به کار رفته در مسجد به علت گذر زمان یا توسط برخی عوامل طبیعی و انسانی، دچار فرسایش شده اند و دیگر قابل مشاهده نیستند. در حال حاضر نیز تنها پوشش مسجد کبود بناب آجرهای ساده ای هستند که در کنار یک دیگر قرار گرفته اند. البته این مسجد در عین سادگی، ویژگی های بسیار جالبی دارد که در ادامه مجله مستر بلیط قصد داریم بیشتر درباره آن ها بپردازیم.

تاریخچه مسجد کبود بناب

با توجه به برخی تحقیقات و پژوهش های به عمل آمده می توان گفت، ساخت اولیه مسجد کبود بناب در دوران ایلخانی صورت گرفته و قدمت آن نزدیک به 6000 سال پیش است. در شبستان این مسجد، یک کتیبه وجود دارد که متن روی آن نشان‌ می‌دهد مسجد در سال 1271، زمان حکومت ناصرالدین شاه، بازسازی شده است و از آن پس، مردم بیشتر برای عبادت به آن جا رفته اند. همچنین قابل ذکر است که آخرین بار در سال 1380 و 1381 نیز این بنا را تعمیر و بازسازی کردند. بناب در کل دارای 25 اثر تاریخی مهم و ثبت شده در فهرست آثار ملی است که یکی از این آثار با ارزش همین مسجد دیدنی به شمار می رود.

نقشه و معرفی بخش های مختلف

این مسجد تاریخی نمایی سنگی و آجری دارد، که با استفاده از یازده ستون چوبی و سر ستون های مقرنس کاری شده، استوار شده است. از درب مسجد که وارد شوید، به یک حیاط بسیار دنج و جذاب خواهید رسید که ان را به صورت چهار گوش، ساخته اند. اگر از طرف جنوبی وارد حیاط شوید و چندین پله را طی کنید، با یک دهلیز رو به رو خواهید شد که در قسمت راست آن سقاخانه ای قرار گرفته است. کمی آن طرف تر شبستان مسجد به چشم می خورد که در ارتفاعی بالاتر از سطح حیاط قرار دارد. در نمای جنوبی شبستان، می توانید از سه طاق نما که یکی از آن ها در پشت محراب شبستان واقع شده است، دیدن نمایید. در داخل نیز دو طاق نما و دو پنجره زیبا تعبیه شده است که می توانید به راحتی آن ها را هم مشاهده کنید. درب ورودی مسجد، در کنار قسمت جنوبی شبستان واقع شده است و بخش غربی شبستان نیز به کوچه سیف العلما را پیدا می‌کند. در این قسمت از شبستان، حدود 5 طاق نما، 5 درب و 5 پنجره وجود دارد اما در حال حاضر همه درب ها را مسدود کرده اند. درابتدای ورود شبستان، یک کفش کن، بالکن و راه پله نیز وجود دارد که با تهیه کردن بلیط اتوبوس بناب و سفر به این شهر خوش‌ آب و هوا، می توانید از آن ها بازدید به عمل آورید و لذت ببرید.

شبستان مستطیل شکل مسجد کبود بناب به صورت خیلی ساده ای طراحی شده است و بر روی سقف و خرپاهای آن، هیچ گونه طراحی و رنگ و نگاری دیده نمی شود. فقط در روی ستون های شش گانه آن، یک سری طرح های جالب را با استفاده از رنگ سیاه و قرمز، ایجاد کرده اند. بالای ستون های مسجد، چند سر ستون که با استفاده از تخته های بریده شده به شکل های هندسی و هرمی در آمده اند، دیده می شود که با کمک میخ بر روی ستون ها نصب شده اند و جلوه جالبی در آن جا به وجود آمده است. بالکن زنانه ای که در ضلع شمالی شبستان، قرار دارد نیز دارای نرده های کوتاهی است که زیبایی خاصی دارند. شبستان مسجد کبود بناب در کل دارای فضایی به ابعاد 16×16 متر است و سقف تیر پوش آن بر روی هشت عدد ستون چوبی، قرار گرفته است. در مجموع حدود نود و پنج تیر چوبی در پوشش شبستان مسجد قدیمی کبود به کار رفته است که هر کدام از این ستون های زیبا با یک دیگر تقریبا، 3 متر فاصله دارند. همچنین محراب مسجد در وسط دو پنجره طاق نمای بزرگ جای گرفته است و توجه افراد زیادی را به خود جلب می کند.

https://mrbilit.com/mag/kabod-historical-mosque/

چندین سال است با دیدن عکس‌های حیرت‌انگیز کردستان و روستاهای پلکانی‌اش، دیگر فقط ماسوله را به عنوان روستای پلکانی نمی‌شناسیم. طبیعت بکر و کوهستانی کردستان با آن لباس‌های محلی رنگارنگ مردمانش، خیال سفر به این دیار را برایمان تازه می‌کند. شاید غرب ایران به اندازه مسیر کلاسیک مرکزی ایران برای توریست‌ها شناخته شده نباشد، امّا اگر توریستی مسیرش به این طرف هم افتاده باشد، شگفت زده می‌شود همانطور که یک توریست زن درباره کردستان نوشته بود.

از بین روستاهای کردستان، معمولا پالنگان به عنوان یکی از توریست‌پذیرترین مناطق کردستان در منطقه اورامانات شناخته می‌شود. در این پیشنهاد ایرانگردی، سراغ روستای ویژه دیگری در کردستان می‌رویم که بیشتر از خودش، این روزها زمین فوتبالش به شهرت رسیده، به دلیل منظره بسیار زیبایی که دارد. امّا به جز این تصویر ترند شده، از روستاهایی است که هر ساله گردشگران برای مقصد انتخابش می‌کنند.

روستای دیوزناو کجاست؟

 روستای دیوزناو در جنوب غربی استان کردستان و در سروآباد منطقه اورامانات قرار دارد. فاصله دیوزناو تا مرکز شهرستان، 45 کیلومتر است. وقتی می‌‌گوییم روستا یا شهری در منطقه اورامانات واقع شده، دیگر انتظارش می‌رود که چه مناظر دلفریبی داشته باشد. این روستا هم از این امر مستثنی نیست، طبیعت در آنجا سخاوتمند است و می‌توانید انتظار چشم‌اندازهای سرسبزی را داشته باشید. کوه شاهو و رود سیروان از مواهب زیبای طبیعی این روستا محسوب می‌شوند.

وجود رود سیروان در نزدیکی روستا باعث شده پرورش ماهی در این منطقه شهرت داشته باشد و مجموعه عظیم پرورش ماهی در آنجا تأسیس شود و بسیاری از خانواده‌های این روستا در این مجموعه مشغول به کار شوند.

در کنار این زیبایی طبیعی، لازم است بدانید که این مناطق از قدمت چندین هزار ساله هم بهره‌مندند. احتمالا انسان‌های پیشین هم به دلیل آب فراوان و وجود کوه‌ها این مناطق را برای زندگی‌شان انتخاب کرده‌اند.

درباره معنی نام این روستا فعلا دو تعبیر گفته شده: یکی اینکه دیوزناو به معنی جایی که دیو (خرس) در آن وجود دارد و دیگری به معنی جایی که درخت گردو دارد.

این منطقه به خاطر طبیعتش درختان متنوعی چون زالزالک، بلوط، بادام کوهی، پسته وحشی و درختچه‌های گَوَن، کتیرا و تمشک دارد و از آن طرف حیواناتی چون روباه، جوجه تیغی، گورکن، گرگ، خوک، خرگوش، سنجاب، شغال، بزکوهی و عقاب در این مناطق زاگرسی دیده می‌شود.

اسم من سیلویا است و می‌خواهم از تجربه سفر فوق‌العاده خود به ایران و به خصوص سفر به کردستان برای شما بگویم. من زمان خوبی را برای سفر به ایران انتخاب کرده بودم و در نوروز مهمان مینا و خانواده‌اش در تهران بودم. بعد از گذرندان چند روز فوق العاده و جشن گرفتن نوروز باستانی با مینا و خانواده‌اش من دلم برای سفر به جاده‌ها و دیدن شهرهای مختلف تنگ شده بود. تجربه سفری که من و مینا باهم به اصفهان داشتیم باعث شد که مینا هم از پیشنهاد شروع دوباره سفر استقبال کند. ایران کشوری با تاریخ و فرهنگ بسیار غنی است، که آثار تاریخی و طبیعت بسیار زیبایی دارد، من دقیقا نمی‌دانستم برای سفر بهتر است به تخت جمشید برویم یا به دیدن شهر تاریخی ابیانه در کاشان! اما همسفر من، مینا دقیقا می‌دانست که کجا باید برویم. او پیشنهاد سفر به کردستان را به من داد که طبیعت بسیار زیبایی دارد. بعد از چند تماس تلفنی و هماهنگ کردن کارها، و توضیحات مینا برای سفر به کردستان برای خانواده‌اش و جلب رضایت آن‌ها، ما به همراه یکی از دوستان مینا، به نام «آزاد» راهی سفر به کردستان شدیم. قرار شد ما سفر خود را به مقصد مریوان آغاز کنیم و از استان زیبای کردستان که در نزدیکی عراق و هم مرز با این کشور است دیدن کنیم.

فرهنگ كردستان

استان كردستان یكی از استان های كردنشین در غرب ایران است ، اكثریت ساكنان این استان ، كرد زبان هستند كه به لهجه های مختلف تكلم می كنند . درباره زبان كردی مردم شناسان بر این رای هستند كه زبان كردی یكی از زبان های گروه هند و اروپایی و ایرانی است .

زبان كردی در استان كردستان و همچنین در استان های الام ، كرمانشاه ، همدان ، آذربایجان غربی و شمال خراسان و دیگر كشورها لهجه های گوناگونی دارد اما مهمترین ، پر تكلم ترین و یا به عبارتی لهجه رسمی و ادبی دو شاخه كرمانجی و سورانی است ، شاخه سورانی در استان كردستان لهجه رایج در ادبیات مكتوب است . دین مردم كردستان اسلام و اكثریت آنها پیرو مذهب تسنن و شافعی می باشند ، شیوه غالب زندگی مردم در این استان سنتی و با هویتی قومی است . وجود حدود 1900 روستا در استان نمایانگر انس مردم به طبیعت و كشاورزی است .
به استناد شواهد و مدارك مستند تاریخی ، قوم كرد از نژاد آریایی هستند كه در هزاره اول قبل از میلاد مسیح از كناره های دریای خزر به سلسله كوه های زاگرس آمده و با غلبه بر قدرت آشوریان در نینوا امپراطوری مادها را در قرن هفتم قبل از میلاد در ایران پایه گذاری كردند .